भदौको महिना जाडो दिन दिनै बढ्दैछ । आकाश
र धर्ति एकै समान छ । सेतै बादलले गुम्लुगं छोपेको आकाशमा बिहानको दश बजिसक्दा पनि
घामको किरण सम्म परेको छैन । पानी पर्ला पर्ला जस्तो छ ।
मैलो दौरा बाहुला बिनाको अनि जीर्ण भईसकेको सुरूवाल लाएर अँगेनूको एक छउमा टुक्रुक्क बसिरहको जिते भातको एकतमासको फत फत फत्काइसँगै हराई रहेको छ । मनका तन्द्राहरूसँगै घरि वल्लो छेउ घरि पल्लो छेउ गर्दै पिगं खेलिरहन्छ । चुल्होको छेउमा छोरालाई काखमा लिएर बसिरहेकि चमेलि पनि खै के के हो
कुन्नि सोचिरहेकि छिन । अनायस जीतेको आँखा कुद्दै चमेलिको
कुमको दुई छेउसम्म पुग्छ र टक्क अडिन्छ । पातलो जीर्ण शरीरमा कुम कुममा फाटेको भएनी
चिटिक्कै सुहाएको छ चौबन्दिले । अनि काखमा लडिरहेको पाँच वर्षको छोरा गोरेको
भोटोसम्म ऑखालाई कुदाउँछ । टालेको छोरोको भोटोले सेतो सेतो धागोको परेला उघारि जितेलाइ एक
टकले हेरिरहन्छ । भित्र अर्न्तहृदयमा एकफेर द्दन्द्द शुरू हुन्छ । तर लाचार बिचरा
जीते चमेलीको चौबन्दि र छोराको भोटो हेरिरहन्छ ।
गरिबले देखेको सपना चाँडै पुरा हुन सक्दैन । त्यसैले गरिबको कुनै सपना नै
हुदैन । त्यसैगरि गरिबका चाहना, इच्छा र आकांक्षाहरू पनि हुदैनन् । हुन्छन त सपना,
बिहान बेलुकाको दुई गाँस । त्यसैले त गरिबको संसार डढेर
खरानी हुँदो हो,
आफ्ना चाहना र
इच्छा आकांक्षाको गला निमोठि मार्न बाध्य अहिले जीते सामु थुप्रै कुराहरूले नंग्रा
फिँजाएर उभिरहेको छ । लगाम लगाएको घोडा जस्तो भएको छ जीते । बाध्यताले हो या विवशताले
अहिले उ लगाम खिचिएको घोडा भएको छ ।
संघारमै आइसक्यो
दशैं । तर जीतेलाइ त्यो दशैं नभएर दशा भएको छ । आम्दानीको नाममा कहिबाट चार पैसा आउँदैन
। अब लत्ता, कपडा, चामल चिउरा, माछा मासु, पाहुना आउना आदि सारा चिजहरू ऑखा वरिपरि
घुम्न थाल्छ । दशैं चाड नभएर पहाड भइ उभिदिन्छ । यिनै के के कुराहरू मनको टुँडीखेलमा
खेलाउदै सिकुवामा बसिरहेको जीतेको तन्द्रा सुवेदार कर्णबहादुरको आवाजले भंग
पारिदिन्छ । कर्णबहादुर सुवेदार घरमाथिको बारिको डिलमा उभिएर भन्दै थियो ।
˝के भन्दा हुँदी, मेरो छोरो धेरै वर्षपछि घर आउदैछ । उहाँ गाइघाटसम्म चाहि के
भन्दा हुँदी आइपुग्या रै छ । त्यसैले तँ सँग मद्दत माग्न आको ।˝ सुवेदारले भन्यो
।
अलि आश्चर्य
मुद्रामा जीतेले भन्यो । के मद्दत गर्न सकूँला र हजुरलाइ ?
के मद्दत हुनु
नाइ, भारी बोक्ने मान्छे पठाइदिनु भनेर भनेको रैछ । त्यसैले के भन्दा हुँदी तँ र
बीरमाने दुइ जना भएर गइदिन्छौ कि भनेको ।
जीते न बोलिकन
उभिरह्यो । केहि बेरपछि खै के के सोच्यो कुन्नि अनि स्वीकृतिको इसारा गर्यो
टाउकोले । सायद फेरी उसले चमेली र छोरालाइ एकै चोटि देख्यो होला । फेरी सम्झ्यो होला
नजिकै उभिएको दशैं ।
˝कहिले जानुपर्ने ?˝ जीतले साध्यो सुवेदारलाइ
भोली जान
सक्छस भने भोली नै जा, बरू कति दाम दिउँ भन त ? ˝ सुवेदारले भन्यो
म त खै कति
भनूँ, जति दिनुहुन्छ हात थाप्छु । मधुरो आवाजमा जीतेले भन्यो । सुवेदारले एक छिनसम्म
सोच्यो । खै के सोच्यो । ल यो पाँच सय रूपैयाँ तलाइ भयो । खल्तिबाट पैसा झिकेर
जीतेको हातमा फालिदियो ।
म ऐले लागे ।
उता बीरमानेलाइ पनि के भन्दा हुँदी भेट्नु छ । सुवेदार बुढो विस्तारी तेर्सो लाग्यो
।
एकछिनसम्म
सुवेदार गाको दिशातर्फ हेरि रह्यो । अनि हातको त्यो पाँच सय रूपैयाँलाइ हेर्यो । खुशी
खुशी जस्तो, दुःखी दुःखी जस्तो, कस्तो अनुहार लाएर जीतेले पैसालाइ पल्टाइ पल्टाइ
हेर्यो । चौबन्दि चोलो, नफाटेको भोटो, माछा मासु, दशैं चाड सबथोक त्यै पाँच सय भित्र
देख्यो । अनि एकफेर थोरै मुस्कायो पनि
# # #
घामको त कुरै
छाडौं, अझसम्म पनि बादल भित्रै लुकिरहेकै छ । समय दगुरेर डाँडा काट्न थालेको हुदो
हो साँझ भएको हुँदो हो । किराकिरीहरू एकतमासले कराइरहेछ । किरिरिरि......गर्दै
त्यहि
किरिरिरि.......सँगै जीते फेरी सपनाको तान लगाउँछ र नाना प्रकारका सपनालाइ यथार्थताको
धागोमा बुन्नु थाल्छ । घरि चमेलीको फाटेको चौबन्दिको सट्टा नयाँ चौबन्दि बुन्छ ।
घरि छोरोको भोटो, घरि दशैं बुन्छ । घरि आफ्नो गरिबी । एकतमासले बुन्दा बुन्दै
छोराको बा...शब्दसँगै सपनाको तानको धागो छिनिन्छ ।
छोरा आएर
जीतेको काखमा बस्छ । जीते छोरोको टाउकोमा हात राखेर उसको कपालका रौ रौ छुट्याइ
रहन्छ । छोराले बा को मुखतिर हेर्छ, बा मलाइ मधेशबाट राम्रो राम्रो लुगा ल्याइदिनु
है । जीते नबोलिकन छोरोको कपाल मुसारी रहन्छ ।
˝त्यो भीमे छ
नि त्यसले हामीलाइ गरिब भन्यो । हाम्रो धेरै पैसा छैन अरे । मेरो भोटो पनि टालेको
छ । अनि आमाले पनि किन च्यातिएको लुगा लाको ? च्यातिएको लुगा लाउने मान्छे गरिब
हुन्छ हो बा ? ˝ छोरोको एकपछि अर्को गर्दै बार बार थपिदै गाको प्रश्नहरू थाम्न सक्दैन । घरि
घरि तीखो वाण जस्तो बनेर छोरोको प्रश्न कानको जाली छेंडेर मुटुसम्म पुग्छ र आँखासम्म
आएर रसाउँछ । दैलोमा अघिदेखि उभिएर बसेकी चमेलीको आँखाबाट विस्तारै ऑशु भुइसम्म
खस्छ तर उसलाइ थाहै हुदैन । चमेली टोलाइ रहन्छिन छोराको अनुहारमा । जीते छोरालाइ
मुसारी रहन्छ । किराहरू कराइ रहेकै छन् किरिरिरि.....
बिहान भालेको डाकसँगै जीते बाटो लाग्यो । एक
किसिमको स्फूर्तिको छाल छचल्किरहेछ मनको सागरभरी । त्यसै त्यसै एकतमासको खुशी
उर्लिरहेछ भदौरे भेलहरूमा । तर प्रदेशको यात्रा एक्लै छ कता कता एक्लोपन हुँदाको
डर भइरहेछ । बीरमाने खै किन नजाने भएर उ बीरमाने प्रति रिसले गाली गर्छ मन मनै ।
आकाश भरी
बादल छाएको छ । घरि घरि चिसो सिरेटो आएर कानसम्म स्पर्श गर्न पुग्छ । कुनै रून्चे
बालकको अनुहार जस्तो मुख लाएर आकाश रून रून आँटेको छ । तल दूधकोशी आफ्नै सुरमा सलल
बगिरहेछ चालै नदिइ । जीते सारा सपनाहरू र छोराको प्रश्नहरूलाइ ढाकर पिंदमा बोकेर
कोशी छेउ छेउ हिडिरहेको छ । ठूलो ठूलो ढुगांको ओडार मुँख ऑ बनाएर आफैलाइ नै चपाउन
बसिरहेको जस्तो लाग्छ ।
गड्यागं गरेर
एकफेर आकाश गड्क्यो । एकैछिन पछि पानीका थोपाहरू झर्न थाले । सायद रून्चे अनुहारमा
एकफेर चड्कन लाएछ क्यारे चट्यागंले । बादल रून थाल्यो । जीते नजिकैको ठूलो रूखमुनि
ओत लाग्यो । पानी रोकिन्छ भनेको त झन ठूलो पर्न थाल्यो । खहरेहरू मात्तिएर जोडसँग
झर्न थाल्यो । हेर्दाहेर्दै तल दूध कोशिपनि बढेर पारीको ठूलो ढुगांको रेखी नाघ्न
थालेको छ ।
उत्तर तिरबाट एकफेर हिमालहरूले फुइइइ गरेर फुकेछ क्यारे । चिसो हावा पनि बहन
थाल्यो । लगभग दुए घण्टा भयो होला त्यहाँ बसेको तर पानी उस्तै दर्केको दर्केकै छ ।
अगाडि जाउँ त यस्तो पानी, न जाउँ त छोरोको प्रश्न जिवितै छ कानमा ।
˝बा मलाइ नयाँ भोटो, बा हामी गरिब.....बा आमाको
च्यातिएको लुग.....अदि इत्यादि ।
जीतेलाइ
बाध्यताले धकेल्यो । उ भिज्दै भएपनि अगाडि बढ्न थाल्यो । अलि पर पुगेको मात्रै के
थियो माथिबाट सानो सानो ढुगांको साथमा माटोहरू सोहोरिदै झर्दै थियो । माटोहरू त
उसले टेकेको ठाउँको पनि झर्दै थियो उसलाइ थाहै भएन । एकफेर छोरा मैले तिमिलाइ
नयाँ भोटो .......वाक्य पनि पुरा हुन नपाउदै पैह्रोले दूधकोशिमा मिसायो ।
मात्र उ खसेन, उसका सारा सपनाहरू पनि उ सँगै खसे । उसका छोरोको चाहनाहरू सारा पैह्रोसँगै
झरेर कोशिमा सललललल गर्दै तैरीयो । कति त त्यहि पुरियो ।
# # #
हरेक बिहान
अनि बेलुका साँझसम्म चमेली ढोकाको सँघारमा उभिएर पारीपट्टि तनक्क तन्केको आरूबोटे
डाँडाको मूलबाटो हेरिरहन्छीन । थुप्रै थुप्रै आशाका साना साना बिरूवाहरू पलाउँदै
मर्दै गर्छन । छोरोपनि मूलबाटोसम्म गएर पर्खिरहेकै छ बाटो । राम्रो राम्रो लाउने आशाहरू
आँखाभरी नाचिरहेकै छ पुतली बनी ।
ललित राई
